Szkolnictwo w Łodzi okresu międzywojennego
Po odzyskaniu niepodległości władze odrodzonego Państwa Polskiego stanęły przed trudnym zadaniem ujednolicenia trzech odrębnych systemów szkolnictwa, będących pozostałością okresu zaborów. Jeszcze w czasie trwania I wojny światowej Tymczasowa Rada Stanu w Królestwie Polskim wydała dekret o tymczasowej organizacji szkolnictwa elementarnego, podkreślając konieczność wprowadzenia obowiązku szkolnego. Podstawą prawną realizacji tego postulatu stał się dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudzkiego z dnia 7 lutego 1919 r., który wprowadził na obszarze byłego zaboru rosyjskiego obowiązkową siedmioletnią naukę dla wszystkich dzieci w wieku szkolnym, w bezpłatnej szkole powszechnej.
Dekret o obowiązku szkolnym obejmował początkowo tylko teren byłego Królestwa Polskiego, potem jednak stopniowo jego postanowienia zostały rozciągnięte na teren Pomorza oraz na woj. wschodnie: wileńskie, nowogródzkie, poleskie i wołyńskie. Na terenach byłego zaboru austriackiego nadal obowiązywały przepisy ustalone przez sejm galicyjski i Radę Szkolną Krajową. Przewidywały one sześcioletni obowiązek szkolny na wsi i siedmioletni w mieście.
Łódź uchwałą Rady Miejskiej z dnia 30 czerwca 1919 r. wprowadziła obowiązek powszechnego nauczania. Prace nad jego realizacją rozpoczęto już w 1918 r. Na podstawie wniosku członka Rady Miejskiej Alberta Szwajcera przyjęto „Status miejscowy o wprowadzeniu przymusu szkolnego”. W ten sposób Łódź stała się pierwszym miastem dawnej Kongresówki, w którym wprowadzono powszechne, bezpłatne, obowiązkowe, siedmioklasowe nauczanie dla dzieci w wieku 7-14 lat. Dzieci powyżej 12 roku życia, które już pracowały, musiały uczęszczać na wieczorowe kursy dokształcające. Konsekwencją wprowadzenia dekretu państwowego było zarządzenie zobowiązujące wszystkich właścicieli nieruchomości, położonych w obrębie miasta Łodzi, do dostarczenia wykazów dzieci w wieku szkolnym, mieszkających w ich domach. Instytucją nadzorującą i koordynującą działania związane z wprowadzeniem i stosowaniem obowiązku powszechnego nauczania była powołana przy Wydziale Szkolnictwa Komisja Powszechnego Nauczania.
W pierwszym okresie niepodległości brakowało właściwie wszystkiego: kadry nauczycielskiej, podręczników, pomocy szkolnych, sprzętu i opału. Najwięcej trudności stwarzała sytuacja lokalowa. W roku szkolnym 1920/1921 było w Polsce 51 849 izb lekcyjnych, z tego tylko 25 042 znajdowało się w budynkach własnych, a 26 807 w budynkach wynajętych. Średnia wielkość izby lekcyjnej w Polsce wynosiła 41,5 m² (na wsi 39,8 m²), przewidziane normą było 54 m². Przeciętnie w klasach uczyło się 63 dzieci. W Łodzi średnio w klasie uczyło się od 50 do 56 uczniów. Brak dostatecznej ilości budynków szkolnych prowadził do przeludnienia w klasach, niewłaściwych warunków nauki oraz konieczności jej organizacji w systemie dwu czy nawet trzyzmianowym.
Władze miasta Łodzi podejmowały zatem konkretne działania w celu zapewnienia odpowiedniej liczby lokali dla wszystkich dzieci podlegających obowiązkowemu nauczaniu. W 1920 r. nastąpiło wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę pierwszej w Łodzi powszechnej szkoły przy ul. Zagajnikowej 32 (obecnie ul. Kopcińskiego 54). W roku szkolnym 1922/1923 wybudowano od podstaw pięć budynków szkolnych usytuowanych przy ulicach: Konstantynowskiej 27 (obecnie ul. Legionów), Nowo- Marysińskiej 2 (obecnie Staszica), Nowo-Trgowej 24 (obecnie Sterlinga), Drewnowskiej 88, Cegielnianej 58 (obecnie Jaracza), Wspólnej 5/7. W latach 1923-1933 oddano do użytku 10 nowych, zbudowanych od podstaw gmachów szkolnych. Zakupiono również jeden dom, który następnie został przystosowany do zajęć szkolnych.
W 1928 roku w łódzkich szkołach znalazło się 50487 dzieci, rok później liczba ta wyniosła 53 tysiące. Pod względem ilości dzieci realizujących obowiązek szkolny Łódź była pionierem w skali Państwa.
Prezentowane na wystawie materiały archiwalne pochodzą z następujących zespołów archiwalnych: Akta miasta Łodzi, Zbiór druków i pism ulotnych, Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, Zbiór ikonograficzny Archiwum Państwowego w Łodzi, Miejskie Gimnazjum Męskie im. J. Piłsudskiego w Łodzi, Prywatne Gimnazjum Męskie im. ks. I. Skorupki w Łodzi, Państwowe Gimnazjum Męskie nr 38 im. S. Żeromskiego w Łodzi.
Galeria
Gmach szkoły przy ul. Drewnowskiej 88.
Statut Miejscowy o wprowadzeniu przymusu obowiązku szkolnego w Łodzi, 1919-1920 r.
Statut Miejscowy o wprowadzeniu przymusu obowiązku szkolnego w Łodzi, 1919-1920 r.
Obwieszczenie w sprawie sporządzania przez właścicieli nieruchomości wykazów dzieci w wieku szkolnym, 30 kwietnia 1920 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Drewnowskiej nr. 88, elewacja frontowa, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Drewnowskiej nr. 88, elewacja tylna, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Drewnowskiej nr. 88, elewacja boczna, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Drewnowskiej nr. 88, rzut podziemia, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Drewnowskiej nr. 88, rzut przyziemia, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Drewnowskiej nr. 88, rzut I piętra, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Drewnowskiej nr. 88, rzut II pietra, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Drewnowskiej nr. 88, przekrój A-B, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Drewnowskiej nr. 88, przekrój C-D, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Nowo- Marysińskiej nr. 2 (obecnie ul. Staszica), elewacja frontowa, przekroje, 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Nowo- Marysińskiej nr. 2 (obecnie ul. Staszica), 1923 r.
Projekt szkoły powszechnej w Łodzi przy ul. Nowo- Marysińskiej nr. 2 (obecnie ul. Staszica), widok od ulicy, 1923 r.
Projekt budowy 8 klasowej szkoły powszechnej przy zbiegu ul. Krzemienieckiej z szosą Konstantynowską w Łodzi, plan sytuacyjny, 1927 r.
Projekt budowy 8 klasowej szkoły powszechnej przy zbiegu ul. Krzemienieckiej z szosą Konstantynowską w Łodzi, rzut podziemia, 1927 r.
Projekt budowy 8 klasowej szkoły powszechnej przy zbiegu ul. Krzemienieckiej z szosą Konstantynowską w Łodzi, rzut przyziemia, 1927 r.
Projekt budowy 8 klasowej szkoły powszechnej przy zbiegu ul. Krzemienieckiej z szosą Konstantynowską w Łodzi, rzut I pietra, 1927 r.
Projekt budowy 8 klasowej szkoły powszechnej przy zbiegu ul. Krzemienieckiej z szosą Konstantynowską w Łodzi, przekroje, 1927 r.
Projekt budowy 8 klasowej szkoły powszechnej przy zbiegu ul. Krzemienieckiej z szosą Konstantynowską w Łodzi, elewacje, 1927 r.
Budynek szkoły przy ul. Nowo- Targowej 24 (obecnie ul. S. Sterlinga).
Budynek szkoły Powszechnej przy ul. Nowo- Marysińskiej (obecnie ul. Staszica).
Budynek szkoły przy ul. Zagajnikowej (obecnie ul. Kopcińskiego 54).
Wnętrze pokoju nauczycielskiego w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Wnętrze kancelarii szkoły w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Bibliotek szkolna w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Wnętrze klasy w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Szkic projektu przykładowych ławek szkolnych, 1917-1920.
Szkic projektu przykładowych ławek szkolnych, 1917-1920.
Wnętrze pracowni chemicznej w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Wnętrze pracowni chemicznej w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Wnętrze pracowni fizycznej w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Wnętrze pracowni fizycznej w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Wnętrze pracowni fizycznej, gabloty z eksponatami w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Pracownia rysunku w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Zbiory minerałów, gabloty i eksponaty w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie w świetlicy w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie w pracowni chemicznej w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie wraz z nauczycielem na lekcji biologii w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie i nauczyciel na lekcji geografii w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie na lekcji fizyki w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie w pracowni chemicznej w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Nauczyciel i uczniowie w klasie w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie w czytelni szkolnej w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie podczas prac ręcznych w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie na lekcji chemii w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie na lekcji rysunku w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie na lekcji biologii w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Lekcja gimnastyki w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Uczniowie na lekcji gimnastyki w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Pokazy gimnastyczne uczniów na boisku szkolnym w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Przedstawienie szkolne „Na dworze króla Stasia”, scena kostiumowa w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Fragment przedstawienia szkolnego w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Przedstawienie szkolne- scena kostiumowa w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Męskim Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
Zygmunt Hertz. Świadectwo dojrzałości, 1926 r.
Jan Karski (Kozielewski). Księga postępów i sprawowania, 1930 r.
Aleksander Bardini. Protokół egzaminu dojrzałości, 1932 r.
Karol Dedecius. Lista ocen, 1936 r.
Rozwiń Metryka
| Podmiot udostępniający informację: | |
|---|---|
| Data utworzenia: | 2020-04-30 |
| Data publikacji: | 2020-04-30 |
| Osoba sporządzająca dokument: | Anna Kaniewska |
| Osoba wprowadzająca dokument: | Wojciech Kowaluk |
| Liczba odwiedzin: | 11041 |
